Từ tháng 5/2011, Công ty TNHH MTV Cao su Dầu Tiếng (Cao su Dầu Tiếng) đã đưa vào hoạt động “Khu trưng bày di tích lịch sử làng cao su thời Pháp thuộc” với khuôn viên rộng 10.000 m2 trên lô 50, làng 4, NT Trần Văn Lưu. Đây từng là nơi người Pháp mở đồn điền Cao su Dầu Tiếng vào năm 1924. Trong Khu trưng bày này có nhiều hiện vật giá trị được sưu tầm nguyên bản như: 3 căn nhà ở của CN xưa (2 xây bằng đá, 1 bằng gạch), đươc xây dựng trong những năm 1925- 1935 thế kỷ trước; 1 Nhà máy chế biến mủ tờ “mi ni” được dời một phần từ Nhà máy ở trung tâm công ty do người Pháp để lại, kèm theo 1 máy bửa củi để lấy củi đưa vào lò xông; 1 căn nhà trưng bày những hình ảnh, hiện vật quý như những khuôn đúc làm tô mủ, thùng trút mủ… thời Pháp thuộc. Đáng chú ý nhất là Khu trưng bày nằm trong vườn cao su được trồng từ những năm 1920, với hàng trăm cây cao su già cỗi vẫn còn lưu dấu, đã được tỉnh Bình Dương công nhận di tích văn hóa cấp tỉnh. Quanh trên vườn cây là hình tượng những người CN đang đứng cạo mủ, tay xách thùng, lao động với những công cụ thô sơ. Ngoài ra còn có nhiều hình tượng diễn tả, minh họa lại về cuộc sống của người CN và chủ Tây xưa…

Đối tượng thường xuyên đến với Khu trưng bày, ngoài CBCNV công ty còn có các đoàn khách các nơi đến làm việc với công ty, học sinh các trường học quanh vùng… Rất xúc động khi vào ngày 5/1/2013, chúng tôi được gặp cụ Nguyễn Văn Trọng, 83 tuổi, một phu công tra đồn điền Dầu Tiếng xưa, từng ngụ trong những căn nhà xưa ở xã Minh Hòa, và nghe cụ nói: “Thỉnh thoảng tôi vẫn vào đây để ôn lại những kỷ niệm của một thời lao khổ, ôn cố tri tân để càng thêm biết ơn cách mạng đã tạo dựng cho người công nhân cao su cuộc sống no ấm hôm nay”.

Trong buổi lễ khởi công xây dựng “Khu trưng bày di tích lịch sử làng cao su thời Pháp thuộc” vào ngày 12/10/2010, ông Võ Minh Mẫn - Phó TGĐ Công ty TNHH MTV Cao su Dầu Tiếng, phát biểu: “Việc khởi công và đưa công trình này vào sử dụng tuy chỉ phục chế một phần hình ảnh, cảnh trí, nhà cửa, nơi ăn ở, sinh hoạt của người CN công tra cao su Dầu Tiếng thời Pháp thuộc. Nhưng nó có ý nghĩa rất lớn về mặt lịch sử, để cho con cháu mai sau ghi nhớ hình ảnh, cuộc sống cơ cực và công lao của người CN cao su dưới thời Pháp thuộc; từ đó quyết tâm xây dựng công ty ngày càng phát triển”.

     Câu nói khái quát đó đang trở thành hiện thực.

***

     Ở vùng làng CN NT Cẩm Mỹ (TCT Cao su Đồng Nai), có khá nhiều hộ CN vẫn còn “giữ mái nhà xưa”. Đó là những ngôi nhà dành cho người phu công tra xưa, tường gạch, mái ngói cũ kỹ; tuy chủ cũ đã về miền miên viễn, nhưng lớp kế thừa vẫn trân trọng giữ gìn. Dù hiện nay đồng lương khấm khá nhưng trên diện tích vườn nhà hàng trăm mét vuông,  họ vẫn giữ lại mái nhà xưa ở một  góc vườn làm kỷ niệm, còn sinh hoạt, ở ăn nơi những căn nhà mới khang trang. Vợ chồng CN Trần Văn Khởi 30 tuổi và Đào Thị Trinh 28 tuổi, ở Đội 2 NT Cẩm Mỹ tâm sự: “Khi mua lại lô đất này và chuẩn bị cất nhà, có một số người khuyên chúng em nên đập bỏ căn nhà xưa cho vườn tược được rộng. Chúng em không đồng tình khi nhận thức được đó là nơi lớp CN cha anh mình từng sinh sống. Nay chúng em muốn giữ lại như một kỷ vật thiêng liêng đậm dấu ấn tiền nhân. Nếu đập bỏ là không bao giờ còn thấy lại những kỷ vật của một thời, tiếc lắm chứ”.

     Trong “mái nhà xưa” ấy, người CN thường để công cụ lao động, phân bón, vật tư, xe máy, xe đạp… những gì liên quan đến cuộc mưu sinh hàng ngày nơi vườn cây.Trong “hơi ấm tiền nhân”, họ tin sẽ đươc chở che, phù hộ để ăn nên làm ra.

     Xuân này, dạo vài vòng qua Đồng Nai, Dầu Tiếng, thật  ấm lòng khi thấy “ý thức truyền thống” đã bước ra từ các phòng truyền thống, bắt đầu ngấm sâu xuống với đất và người miền nhựa trắng.

                                                                                                        Nguyên Tùng

Nguồn: Tạp chí cao su Việt Nam