Cây cao su được đưa vào trồng ở tỉnh ta từ năm 1960, trải qua hơn 50 năm, đến nay, vị trí của cây cao su trên đất Quảng Bình đã được khẳng định. Hiệu quả kinh tế của cây cao su mang lại cho người dân được xếp vị trí hàng đầu trong các loại cây công nghiệp dài ngày. Cây cao su đã góp phần giải quyết công ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo, tăng thu nhập, bảo đảm an sinh xã hội, gắn lợi ích kinh tế hộ với bảo vệ môi trường sinh thái, qua đó thay đổi bộ mặt nông thôn.

Tính đến tháng 9 năm 2013, diện tích cao su toàn tỉnh là 18.220 ha, trong đó, diện tích kiến thiết cơ bản khoảng 9.120 ha và diện tích kinh doanh là 9.100 ha, diện tích cao su tiểu điền khoảng 10.285 ha và cao su đại điền là 7.935 ha. Năng suất trung bình đạt 1,1 tấn/ha (trong đó, năng suất cao su đại điền đạt khoảng 1,4 tấn/ha, năng suất cao su tiểu điền khoảng 0,8 tấn/ha). Tổng sản lượng cao su năm 2012 khoảng 10.010 tấn.

Tuy nhiên, thời gian qua đã xuất hiện một số bất cập trong chuỗi quá trình chọn đất, cơ cấu bộ giống và thời vụ, hướng trồng, kỹ thuật trồng, chăm sóc, bảo vệ, phòng trừ sâu bệnh và khai thác... Một số bất cập nói trên cùng với sự tàn phá của thiên tai đã gia tăng thiệt hại đối với cây cao su. Cơn bão số 10 năm 2013 đã gây thiệt hại nặng nề cho các vùng trồng cao su trên địa bàn tỉnh ta, tổng diện tích cao su bị thiệt hại là 12.174 ha. Các tham luận tham gia hội thảo tập trung vào các vấn đề, như: đánh giá tình hình thiệt hại cây cao su trên địa bàn tỉnh trong 5-10 năm qua, thực trạng, nguyên nhân, giải pháp; điều kiện tự nhiên phát triển cây cao su; quy trình kỹ thuật cây cao su; các phương thức khai thác cây cao su có hiệu quả và bền vững...

Các chuyên gia đến từ Trường đại học Nông Lâm Huế khẳng định, nhiều số liệu và điều tra nghiên cứu cho thấy, qua các đợt bão lũ thiên tai, cao su tiểu điền thường bị thiệt hại nặng nề hơn so với cao su được trồng tập trung, thuộc các công ty quản lý. Nguyên nhân chính là do, cao su trồng tập trung “liền ô, liền khoảnh”, tạo nên một bức tường dày chống chịu gió bão. Thêm nữa, nhiều công ty thực hiện hiệu quả công tác phòng chống gió bão, như: chừa đai rừng chắn gió, trồng dày, trồng vành đai chắn gió, trồng theo đường đồng mức, cắt tỉa trước khi có gió bão... và đồng thời sử dụng các loại giống thích hợp.

Hội thảo khoa học “Các giải pháp nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững cây cao su trên địa bàn tỉnh Quảng Bình” mang đến nhiều cơ hội mới cho cây cao su ở tỉnh ta.

Tại hội thảo, thạc sĩ Bùi Xuân Tín, Phó Trưởng khoa Nông học, Trường đại học Nông Lâm Huế đã đề xuất nhiều giải pháp nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững cây cao su đa ngành đáng chú ý, nổi bật là việc khuyến khích hình thành tổ hợp tác hay hợp tác xã cao su của những thành viên trồng cao su gần nhau hay “liền ô, liền khoảnh”. Nếu được như vậy, các hạng mục công việc phòng chống bão mang tính cộng đồng sẽ dễ thực thi hơn và hạn chế tối đa những hộ trồng cao su trên diện tích rời rạc.

Hầu hết ý kiến của nhiều đại diện đến từ các địa phương trong tỉnh triển khai trồng cây cao su đều nhấn mạnh nhóm giải pháp liên quan đến chính sách, quy hoạch để nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững cây cao su. Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Bố Trạch cho rằng, mặc dù quy hoạch phát triển cao su toàn tỉnh giai đoạn 2010-2015, tầm nhìn đến năm 2020 đã có, nhưng cần xem xét lại quy hoạch, cân nhắc việc phát triển cây cao su ở những khu vực, vị trí xa biển, khuất gió. Những nơi điều kiện chân đất thích hợp nhưng nằm ở những vùng thường xuyên chịu ảnh hưởng trực tiếp của luồng gió nên khuyến cáo và hạn chế trồng.

Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Quảng Trạch bày tỏ sự quan tâm đến giải pháp chính sách, đặc biệt là việc thực hiện bảo hiểm với cây cao su và chính sách về vốn, tín dụng, qua đó góp phần hạn chế rủi ro cho người dân, đồng thời tạo hành lang pháp lý thông thoáng để người dân có nhu cầu trồng cao su vay vốn thuận lợi.

Các công ty, đơn vị trực tiếp tham gia trồng cây cao su trên địa bàn tỉnh ta chủ yếu tập trung thảo luận về thực trạng và giải pháp về trồng, chăm sóc, bảo vệ và khai thác cây cao su. Công ty TNHHMTV Lâm Công nghiệp Long Đại đề xuất các giải pháp về thiết kế hàng trồng phải phù hợp với hướng gió, mật độ thiết kế vừa phải, tuân thủ khuyến cáo đối với công tác giống cây cao su, tăng cường công tác khuyến nông đối với cây cao su, tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật khi khai thác cây cao su, cần quy hoạch vùng chăn nuôi gắn với quy hoạch đồng cỏ, tránh thả rong đại gia súc trong vườn cao su mới trồng.

Làng Thanh niên lập nghiệp Trường Xuân với diện tích trên 50 ha trồng cao su kiến nghị các tổ chức, doanh nghiệp, trang trại cần đầu tư hệ thống vườn ươm để tạo ra các loại giống cao su phù hợp, cung cấp cho nhân dân trên địa bàn tỉnh, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân trong việc lựa chọn các loại giống phù hợp với điều kiện địa phương.

Ngay sau hội thảo, trên cơ sở thống nhất các ý kiến, đề xuất của đội ngũ chuyên gia và cơ sở, những nhóm giải pháp về cơ cấu bộ giống, thời vụ trồng, hướng trồng, hướng mắt ghép, phương thức trồng, đai chắn gió bão... đã được đề xuất nhanh chóng, kịp thời.

Đặc biệt, các kiến nghị từ hội thảo sẽ mở ra nhiều cơ hội phục hồi mới cho người trồng cao su, như: Chính phủ cần có chính sách cho khoanh nợ, giãn nợ, xóa nợ, cho vay với lãi suất ưu đãi với thời gian từ 6-7 năm mới trả gốc và lãi đối với doanh nghiệp cũng như người dân trồng cao su bị thiệt hại do cơn bão số 10, 11; cho vay vốn ưu đãi đối với người trồng cây cao su; bảo hiểm đối với cây cao su; UBND tỉnh cần có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vườn ươm giống cây cao su bảo đảm chất lượng, đúng chủng loại và phù hợp với điều kiện khí hậu Quảng Bình; khuyến khích phát triển mạng lưới kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật bảo đảm cung ứng kịp thời, đầy đủ thuốc bảo vệ thực vật phòng trừ sâu bệnh hại cây cao su...

M.N