Tuy nhiên cây cao su ở khu vực Bắc Trung bộ đã có một quá trình hình thành và phát triển theo đúng chủ trương, định hướng của Chính phủ. Riêng ở tỉnh Quảng Trị từ trước năm 1954 người Pháp đã đem trồng thử nghiệm quy mô nhỏ ở Vĩnh Linh. Đến năm 1958 Nông trường Quyết Thắng được thành lập nằm trên địa bàn Bến Quan (Vĩnh Linh) thực hiện nhiệm vụ quốc phòng và kinh tế. Cơ cấu cây trồng của Nông trường gồm chè, hồ tiêu và cao su, trong đó diện tích cao su là 500 ha. 

Sau 54 năm phát triển trên đất Quảng Trị, cây cao su đã chứng minh hiệu quả rất rõ nét về kinh tế, xã hội và môi trường. Nếu ước tính với mức giá trung bình khoảng 50 triệu đồng/tấn mủ thì trong những năm qua tỉnh Quảng Trị đã thu về trên 500 tỷ đồng/năm, chiếm gần 10% GDP nông nghiệp, tạo việc làm cho gần 20.000 lao động nông thôn, mở ra ngành công nghiệp chế biến với 8 nhà máy, thu hút hàng ngàn lao động.

Cùng với các chương trình trồng rừng 327, 661, việc phát triển cây cao su đã góp phần phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, cải tạo môi trường sinh thái. Đặc biệt nhờ trồng cao su các xã vùng đồng bào dân tộc như Vĩnh Khê, Vĩnh Hà (Vĩnh Linh), Linh Thượng, Vĩnh Trường (Gio Linh), A Dơi (Hướng Hóa) đã giảm hẳn tập quán phá rừng làm rẫy, cuộc sống dần ổn định và nhiều hộ trở nên giàu có. Tính đến cuối năm 2012, toàn tỉnh Quảng Trị có tổng diện tích cao su là 19.188 ha (đại điền 4.261,8 ha, tiểu điền 14.926,2 ha), trong đó có 10.829,2 ha đã đưa vào khai thác.

Từ hiệu quả kinh tế của cây cao su có thể khẳng định rằng chủ trương mở rộng và phát triển cao su trên địa bàn Quảng Trị là hoàn toàn đúng đắn và hợp với lòng dân. Trước hết là khai thác được tiềm năng lợi thế, hình thành chuyên canh gắn với công nghiệp chế biến, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển KT-XH. Tuy nhiên bên cạnh những kết quả tích cực cũng cần phải nhìn nhận một thực tế khách quan là trong quá trình phát triển mấy chục năm qua cây cao su đã phải gánh chịu nhiều thiệt hại do bão và lốc xoáy gây ra, giá trị thiệt hại đối với cao su là vô cùng lớn.

Trong điều kiện thiên tai khắc nghiệt, tỉnh Quảng Trị cần nhìn nhận lại một cách khách quan vấn đề chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Căn cứ vào điều kiện đất đai, khí hậu, thời tiết của từng vùng, đặc biệt là vấn đề gắn sản xuất với tiêu thụ nông sản trong nền kinh tế thị trường. Từ đó xác định trồng cây gì, con gì để phù hợp với chủ trương, định hướng và sự hỗ trợ của nhà nước. Qua tính toán hiệu quả của các loại cây trồng khác trên vùng đất đồi như ngô, lạc, sắn, khoai, môn, từ, tía thì cây cao su có nhiều lợi thế hơn về hiệu quả kinh tế. Hiện tại hồ tiêu cũng đang cho hiệu quả kinh tế cao nhưng chỉ trồng được ở những chân đất tốt, chủ động tưới tiêu nên chỉ phát triển được ở diện tích hẹp, gần nhà, có nguồn nước.

Vì thế ở vùng gò đồi đất sỏi ở phía tây của tỉnh chỉ có cao su và keo lai là 2 loại cây khẳng định được giá trị kinh tế nhưng cả 2 loại cây này đều có chung nhược điểm là dễ gãy đổ nếu có bão. Cây keo lai có ưu điểm là đầu tư ít, giá trị thu được sau 6 năm trồng là từ 60-80 triệu đồng/ha nhưng lại có nhược điểm là trong 6 năm xây dựng cơ bản không thể trồng xen được các loại cây ngắn ngày, sau khi khai thác xong trồng tái canh phải chờ đến 6 năm sau mới thu hoạch lại. Cây cao su sau 6 năm xây dựng cơ bản đi vào khai thác liên tục 20 năm, bình quân mỗi năm thu 70-80 triệu đồng/ha. Đặc biệt là trong thời gian kiến thiết ở vùng đất tốt có thể trồng xen cây ngắn ngày từ năm thứ nhất đến năm thứ tư, tạo nguồn thu thường xuyên, giảm bớt chi phí đầu tư. Như vậy thực chất đối với cây cao su chỉ có 2 năm là không có nguồn thu.

Qua trao đổi với ông Nguyễn Như Du ở xã Vĩnh Thạch, Vĩnh Linh chúng tôi được biết từ năm 1995 gia đình ông đã trồng 4 ha cao su. Trong thời gian kiến thiết cơ bản trên diện tích cao su đó, ông trồng xen canh thêm lạc, môn nên đã tạo thu nhập và giảm bớt chi phí đầu tư. Sau khi đưa vào khai thác năm cao nhất gia đình ông thu 300 triệu đồng, năm thấp nhất là 200 triệu đồng/năm. Cơn bão số 10 đã gây thiệt hại đến 60% diện tích, vậy nhưng gia đình ông vẫn tiếp tục khôi phục lại vườn cây bằng cách chặt bỏ những cây bị thiệt hại nặng để trồng lại vào đầu năm 2014, ở những diện tích ít đổ gãy thì tiếp tục chăm sóc để sớm đưa vào khai thác.

Khi hỏi lý do tại sao ông vẫn quyết tâm canh tác cây cao su, ông cho biết: “Trước hết là do hiệu quả kinh tế cao vì hiện nay trên vùng đất Vĩnh Thạch chưa có loại cây gì đem lại hiệu quả cao như cao su. Tuy nhiên để cây cao su đứng vững trên vùng đất này đề nghị các cơ quan chuyên môn tư vấn cho nông dân chọn các loại giống thân cứng, có tán lá thấp, có năng suất để đưa vào khai thác; hỗ trợ vốn vay có lãi suất thấp để người dân tiếp tục đầu tư trồng cao su”.

Rõ ràng hiệu quả kinh tế của cây cao su đã được kiểm chứng. Chỉ tính riêng ở địa bàn huyện Vĩnh Linh hiện nay đã trồng được 7.500 ha, bình quân mỗi hộ có 1 ha cao su. Ông Nguyễn Văn Lý, Phó chủ tịch UBND huyện cho biết: “Chỉ trong thời gian từ 2004-2013 đời sống của người dân Vĩnh Linh đã có sự tăng trưởng rõ rệt. Tỷ lệ hộ nghèo chung của toàn huyện giảm từ 23,5% (2003) xuống còn 10,35% (2012). Thu nhập bình quân đầu người của toàn huyện đến năm 2012 là 21,5 triệu đồng/người/ năm. Trong đó thu nhập từ cao su chiếm tỷ lệ gần 50% tổng thu nhập toàn huyện. Cây cao su đã giải quyết việc làm tại chỗ cho nông dân, các nhà máy chế biến mủ hình thành đã giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động. Thu nhập từ cây cao su đã góp phần tăng thu ngân sách cho huyện, có hàng hóa xuất khẩu, tạo dựng bộ mặt nông thôn ngày càng đổi mới…”

Từ những hiệu quả kinh tế mà cây cao su mang lại nên có thể khẳng định việc khôi phục lại vườn cây sau bão và chủ trương tiếp tục duy trì diện tích cao su trên địa bàn tỉnh đã được đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Đức Cường tái khẳng định trong cuộc họp bàn giải pháp phát triển cây cao su trên địa bàn. Tuy nhiên để cây cao su phát triển bền vững thì cần phải rà soát lại quy hoạch để ổn định diện tích. Tăng cường trồng mới, củng cố lại tuyến vành đai chắn gió ven biển và các bờ bao vùng cao su có độ dày cần thiết từ 10-15 m với các loại cây bản địa có khả năng chịu gió như tre, phi lao hoặc trồng các loại cây có giá trị kinh tế như chè, xoài, nhãn…Dưới tán cao su có thể trồng thêm các loại cây có tán thấp để tăng khả năng che chắn gió. Khi tiến hành trồng nên chọn giống có khả năng chống chịu bão cao, bộ rễ tốt, tán lá thấp, thân cứng. Trước mùa mưa bão nên chặt tỉa cành lá để giảm độ nặng, tăng sức chịu đựng.

Mặt khác về phía các ngân hàng cần có chính sách khoanh nợ cho nông dân bị thiệt hại và ưu tiên phân bổ thêm nguồn vốn để nông dân tiếp tục canh tác cây cao su. Về lâu dài, nhà nước cần có chủ trương mua bảo hiểm cho cây cao su để khi có rủi ro người dân được bù đắp một phần thiệt hại. Có như vậy mới giúp người dân chủ động và yên tâm hơn khi đầu tư phát triển cây cao su theo đúng chủ trương của tỉnh.

Bài, ảnh: HỒ NGUYÊN KHA

http://www.baoquangtri.vn/