Chưa chuẩn bị đủ tâm thế cho cây cao su

Nhiều nhà chuyên môn cho rằng, chỉ khi cây cao su cho hiệu quả lớn, chúng ta mới chọn làm cây chủ lực nên mọi quyết định đưa ra đều chậm so với thực tiễn. Bằng chứng là đến tận tháng 3/2010, nghĩa là khi cây cao su đã được doanh nghiệp (DN) trồng rầm rộ 13 năm (năm 1997), chúng ta mới có quy hoạch phát triển cây cao su trên địa bàn Hà Tĩnh giai đoạn 2010-2020. Thời điểm này, trên địa bàn tỉnh đã có 7.183 ha cao su đứng, trong đó, tại huyện Kỳ Anh (nơi hễ có bão là cao su gãy, đổ do gần biển) đã có trên 1.000 ha.

Đến cuối tháng 6/2013, tỉnh có quyết định điều chỉnh, bổ sung quy hoạch trên. Như phần trước đã nêu, trong lần điều chỉnh, bổ sung này, chúng ta đã chính thức xem sản phẩm của cây cao su là chủ lực và đã dừng việc trồng mới cao su tại huyện Kỳ Anh (lúc này ở Kỳ Anh đã có 1.470 ha cao su đứng). Nhiều nội dung quan trọng khác cho quy hoạch phát triển cây cao su trên địa bàn tỉnh đến năm 2020 đã được nhắc đến trong lần điều chỉnh, bổ sung này. Nhưng chậm vẫn còn hơn không... một chuyên gia trong lĩnh vực cao su, nhận xét.

Trong khi đó, theo TS Phạm Đồng Quảng - Phó Cục trưởng phụ trách Cục Trồng trọt - Bộ NN&PTNT thì, năm 1996, Chính phủ lần đầu tiên phê duyệt quy hoạch phát triển cây cao su. Theo đó, vùng Bắc Trung bộ được quy hoạch khoảng 42 nghìn ha tới năm 2005, trong đó, Hà Tĩnh 3.000 ha. Năm 2009, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục phê duyệt quy hoạch phát triển cây cao su lần thứ 2.

Một nguyên nhân quan trọng khác là, do chạy theo diện tích, 2 DN thành viên Tập đoàn Cao su đã không chú trọng đến các quy trình, quy định, khuyến cáo của các cơ quan chuyên môn, như: đai chắn gió bao quanh vườn không thực hiện đúng quy định, chạy theo giống có năng suất cao nhưng chịu gió, rét kém và trồng cao su cả ở những vùng không phù hợp, trống gió, gần biển...

Để cây cao su phát triển bền vững

Như vậy, có thể thấy, việc quy hoạch phát triển cây cao su ở miền Trung nói chung, Hà Tĩnh nói riêng của trung ương, của tỉnh có cơ sở khoa học, được các địa phương, DN lựa chọn và đã cho hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, muốn phát triển bền vững, chúng ta phải có những biện pháp hạn chế tác động từ thiên tai.

Ông Trần Ngọc Sơn - Giám đốc Công ty TNHH MTV Cao su Hà Tĩnh - đơn vị trong tỉnh chịu nhiều thiệt hại nhất từ các trận bão vừa qua, cho rằng: Cần rà soát lại quy hoạch phát triển cao su trên địa bàn Hà Tĩnh đến năm 2020. Theo đó, định hình phát triển cao su Hà Tĩnh đến mốc thời gian trên chỉ khoảng 15.000 - 17.000 ha cao su đứng, không phải trên 23.000 ha như quy hoạch hiện nay. Nên loại bỏ phát triển cao su ở những vùng gần biển, có nguy cơ gió bão cao. Cao su đại điền của 2 công ty cao su trên địa bàn chỉ nên giữ ở mức 12.000 ha, còn 5.000 ha theo hướng liên kết; hạn chế phát triển cao su tiểu điền để tránh rủi ro cho người dân. Đối với diện tích cao su hiện có, cần khẩn trương xây dựng các đai rừng chắn bão đúng quy định. Đối với diện tích trồng mới nên trồng theo mô hình cao su bền vững, chống chịu gió, phù hợp với biến đổi khí hậu... Đối với một địa bàn hẹp như Hà Tĩnh, việc điều chỉnh quy hoạch trồng cao su xa biển, lên các huyện: Hương Sơn, Hương Khê, Vũ Quang và dọc theo tuyến đường Hồ Chí Minh là cần thiết.

Giống cao su chịu gió cũng được các chuyên gia khuyến cáo. Theo ông Nguyễn Văn Chung - Giám đốc Nông trường Cao su Kỳ Lạc thì: “Hiện chúng ta đang chú ý đến giống cao sản mà chưa chú trọng đến giống có khả năng chịu gió, bão...”.

Ông Nguyễn Ngọc Truyện - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu cây cao su Việt Nam, một chuyên gia có kinh nghiệm nghiên cứu về cây cao su nhận định: nguyên nhân gần 2 vạn ha cao su gãy, đổ ở Bắc Trung bộ chắc chắn là do giống. Theo ông Truyện, bộ giống cao su phù hợp với đặc điểm khí hậu của miền Trung đã được các nhà khoa học nghiên cứu là: RRIM 712, RRIM 600, GT 1. Đây là bộ giống cao su chống chịu tốt với gió bão. Tuy nhiên, với cây cao su chịu gió bão tốt không có nghĩa là “bất khả xâm phạm” nên phải tuân thủ phương án quy hoạch nơi kín gió…

Như vậy, theo chúng tôi, sau khi khắc phục bão số 10, 11, tỉnh, các đơn vị trồng cao su nên tổ chức hội thảo khoa học để rút kinh nghiệm, qua đó điều chỉnh, bổ sung vào quy hoạch chi tiết cho đúng với điều kiện, khí hậu, thổ nhưỡng... của từng địa phương, vùng miền để có cây trồng phù hợp. Cùng với đó, tổ chức rà soát, kiểm tra diện tích cao su tiểu điền do người dân bỏ vốn trồng để có đánh giá, khuyến cáo, đảm bảo quy trình trồng chặt chẽ nhằm tránh thiệt hại không đáng có cho người trồng. Rất may cho người trồng cao su tiểu điền ở tỉnh ta là khi mấy cơn bão mạnh vừa qua đổ bộ vào, cao su của họ đang trong thời kỳ kiến thiết cơ bản nên thiệt hại không đáng kể.

Về cao su liên kết đang có những ý kiến xuôi, ngược về lợi ích, tỉnh cần chỉ đạo các đơn vị chức năng tính toán cụ thể và có thông báo rõ lợi nhuận 2 bên trên một đơn vị diện tích để người dân lựa chọn.

Theo chúng tôi, tại những nơi có điều kiện tốt thì nên có chính sách khuyến khích để người dân mạnh dạn đầu tư trồng cao su tiểu điền theo quy trình bền vững, nâng cao thu nhập.

Việc quy hoạch phát triển cao su trên địa bàn Hà Tĩnh là chủ trương đúng, giải pháp tốt để nâng mức thu nhập. Tăng cường công tác quản lý đi cùng với phòng ngừa khoa học, thắt chặt quy trình sẽ giúp chúng ta hạn chế tối đa thiệt hại từ thiên tai.

Trọng Tuệ - Thăng Long