Nguy cơ “xóa sổ” cà phê

Thời kỳ hoàng kim, tổng diện tích cà phê toàn vùng Phủ Quỳ lên đến 4.000 ha, sản lượng đạt 3.500 tấn cà phê nhân, phục vụ cho xuất khẩu sang các nước xã hội chủ nghĩa cũ. Cà phê Phủ Quỳ chất lượng ngon nổi tiếng nên được nhiều nước ưa chuộng. Đã có thời người ta  ví “Nam Đắc Lắc, Bắc Phủ Quỳ”.

Cùng với thời gian, sâu bệnh hại cây cà phê ngày càng nhiều, giá thấp, khiến diện tích cà phê giảm dần. Những năm đầu thập kỷ 80, khi tiến hành xóa cơ chế bao cấp, từ nông trường hình thành Liên hiệp xí nghiệp quốc doanh nông trường ra đời, diện tích cây cà phê giảm còn khoảng 2000ha. Sau đó vào những năm cuối thập kỷ 90 của thế kỷ trước, được sự hỗ trợ vốn từ một ngân hàng của Pháp, 1.000ha cà phê được cải tạo trồng mới, qua năm tháng do không đầu tư, chăm sóc, do giá cả, diện tích cà phê toàn vùng giảm xuống nay chỉ còn hơn 400 ha do Công ty TNHH một thành viên Cà phê - cao su Nghệ An quản lý khai thác. Thời kỳ cao điểm tại công ty này có hơn 1.200ha cà phê kinh doanh.

Theo ông Trần Đức Tiến, Phó Giám đốc công ty - Giám đốc Nông trường Tây Hiếu 1 cho biết:  Hiện nay do hiệu quả kinh tế không cao nên công ty đang có chủ trương chuyển đổi số diện tích trồng cà phê sang trồng cao su. Nếu thực hiện thành công chủ trương này thì cây cà phê trên đất đỏ ba-zan vùng Nghĩa Đàn cơ bản xóa sổ.

Nhìn những lô cà phê lác đác cây bị nhiễm bệnh rũ lá giữa mùa thu hoạch, đã từng tiếp xúc với cao su ở Đắc Lắc - Tây Nguyên, chúng tôi không khỏi “chạnh lòng” trước những cây cà phê xứ mình. Qua tìm hiểu được biết, từ ngày xóa bỏ cơ chế bao cấp, các tổ chức, cá nhân có quyền lựa chọn cây trồng đem lại hiệu quả kinh tế cao. Mặt khác, sau cây cà phê - cao su, có rất nhiều loài cây khác “đang xâm thực” với lợi nhuận hấp dẫn hơn, chi phí đầu tư ít, làm nhàn hơn, như mía, sắn, ngô… và gần đây là cỏ nuôi bò nên cây cà phê - một loài cây khó tính dần bị loại ra khỏi “cuộc chơi”. Mặt khác, theo người dân ở đây, cây cà phê sau vài chu kỳ sẽ rất khó khôi phục lại trên nền đất cũ. Từ thực tế tồn tại của cây cà phê, nhìn lại các chỉ tiêu đã đề ra cho loài cây này: Được xác định là cây mũi nhọn, Nghệ An phấn đấu đến năm 2010 có diện tích 10.000 ha cà phê, sản lượng 15.000 tấn?  Các chỉ tiêu trên đã không còn hợp  với tình hình thực tế.

Cao su lên ngôi

Cùng “vào” vùng đất đỏ Phủ Quỳ với cây cà phê là cây cao su, đến nay cao su đang có chiều hướng phát triển nhanh. Trước đây,  cây cao su cũng đã khẳng định được vị thế của mình tại các đồn điền của người Pháp. Cao su Phủ Quỳ đã góp phần tạo nên thương hiệu cao su nổi tiếng của nước Pháp. Trải qua thăng trầm, cây cao su đang dần chiếm ưu thế. Ở thời điểm khôi phục cao su theo vốn trồng rừng 327 trên địa bàn Phủ Quỳ chỉ có 1500ha. Đến nay, chỉ riêng Công ty Cà phê - Cao su Nghệ An đã có hơn 2600 ha, trong đó 1100ha kinh doanh, 1500ha kiến thiết cơ bản. Dự kiến Công ty sẽ mở rộng diện tích trên khoảng 3000ha (thay thế dần cho cây cà phê kém hiệu quả). Cây cao su đem lại hiệu quả kinh doanh rõ rệt, theo báo cáo của công ty, doanh thu năm 2012 đạt 1800 tỷ đồng.

Không chỉ Công ty cao su mở rộng diện tích cao su, mà các đơn vị khác trong vùng cũng đang chuyển hướng sang trồng loài cây này. Diện tích cao su ở Phủ Quỳ lên đến hơn 4000ha và sẽ tăng nhanh vào những năm tiếp theo. Một trong những đơn vị đang chuyển sang trồng cao su đó là Công ty Lâm nghiệp Sông Hiếu. Để chuẩn bị chiến lược phát triển cây cao su, công ty chủ động xây dựng vườn ươm, tìm nguồn giống phù hợp trồng thử nghiệm để phục vụ  chiến lược của mình. Hiện nay hơn 100 ha cao su đầu tiên của công ty đã bước sang tuổi thứ 3. Bên cạnh đó, phong trào phát triển cao su tiểu điền của các hộ nông dân cũng đang hình thành. Trong tương lai gần, cây cao su sẽ trở thành cây công nghiệp chủ lực trên vùng đất đỏ ba-zan Phủ Quỳ. 

Hiện nay, phong trào trồng cao su đang phát triển, để hướng phong trào đi đúng hướng, hiệu quả, điều trước tiên là công tác quy hoạch. Các địa phương cần nghiên cứu quy hoạch vùng cho phù hợp, tránh tình trạng trồng tràn lan, mạnh ai nấy làm để dẫn đến một kết quả ngoài mong muốn. Ngoài việc quy hoạch cần có những giải pháp kỹ thuật phù hợp để hạn chế tác hại của thiên tai, bố trí cây theo địa hình… Song song với giải pháp kỹ thuật là khâu chọn giống. Hiện nay các nhà lai tạo giống cao su đã lai tạo được những giống cây chịu gió bão, phù hợp với chất đất khí hậu từng khu vực, cần lựa chọn những giống phù hợp để phổ biến.

Ngoài ra, để khuyến khích phát triển cây cao su, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ tài chính qua hệ thống ngân hàng cho vay với lãi suất ưu đãi. Đầu tư trồng cây cao su cần khoảng 200 triệu đồng/ha thời kỳ kiến thiết. Việc hướng dẫn bà con canh tác kết hợp lấy ngắn nuôi dài khi cao su chưa khép tán cũng là điều quan trọng giúp người dân tháo gỡ khó khăn. 

Anh Tuấn

http://baonghean.vn/