Theo ông Phạm Viết Muôn, Phó Trưởng ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN, vốn nhà nước đầu tư vào DN tiếp tục được bảo toàn và phát triển từ 700.000 tỷ đồng năm 2010 lên 1.019.000 tỷ đồng năm 2012 (bình quân tăng 15%/năm); tổng tài sản năm 2011 là 2.274.000 tỷ đồng tăng lên 2.570.000 tỷ đồng năm 2012; tổng nợ phải trả đến năm 2012 là 1.422.000 tỷ đồng, tăng thêm 79.000 tỷ đồng so với năm trước; tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu năm 2012 là 1,39 lần, giảm 27% so với năm 2011 và nằm trong giới hạn cho phép (3 lần)…

Nhiều DNNN hoạt động có lãi. Trong đó lợi nhuận trước thuế năm 2011 đạt 149.600 tỷ đồng, tỷ suất trên vốn chủ sở hữu đạt hơn 18% và con số này năm 2012 lần lượt là 167.000 tỷ đồng và hơn 16%.

Tuy nhiên, hiệu quả của DN vẫn chưa tương xứng với nguồn lực nắm giữ, năng lực cạnh tranh thấp. Vốn nhà nước tăng mạnh nhưng doanh thu, lợi nhuận, nộp ngân sách, tỷ suất lợi nhuận trên vốn tăng không tương ứng.

Một số DN có tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu cao, không an toàn. Trình độ công nghệ, năng suất lao động của nhiều DN còn thấp. Bên cạnh đó, một bộ phận DNNN chưa làm tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, chưa làm tốt vai trò nòng cốt, mở đường, dẫn dắt, thúc đẩy các thành phần kinh tế phát triển.

Báo cáo về công tác giám sát, thanh tra đối với DNNN giai đoạn 2011-2013, Thanh tra Chính phủ cho biết các TĐ, TCT đã có vai trò tích cực trong ổn định kinh tế vĩ mô, đóng góp tỷ trọng lớn cho ngân sách; quy mô hoạt động ngày càng phát triển; tạo nhiều việc làm cho người lao động…

Song cơ quan này đã phát hiện khuyết điểm, vi phạm của DNNN hơn 39.900 tỷ đồng, kiến nghị thu hồi gần 4.980 tỷ đồng, kiến nghị loại khỏi giá trị quyết toán và kiến nghị các cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý trên 34.940 tỷ đồng…

Cũng theo Thanh tra Chính phủ, trình độ quản trị DN còn yếu dẫn đến việc chấp hành pháp luật không nghiêm và sản xuất, kinh doanh kém hiệu quả, thua lỗ; đầu tư ngoài ngành, ngoài DN không đúng quy định, góp vốn dàn trải dẫn đến lãng phí, thiếu hiệu quả; một số dự án đầu tư ngoài ngành có tỷ suất lợi nhuận thấp, khả năng mất vốn cao.

Từ đó, Thanh tra Chính phủ kiến nghị cần thành lập mới một cơ quan chuyên ngành làm nhiệm vụ thực hiện chức năng đại diện chủ sở hữu nhà nước tại các TĐ, TCT; tăng cường thanh, kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất, kinh doanh của các TĐ để chủ động ngăn ngừa, phát hiện sớm và xử lý nghiêm các vi phạm.

Chậm trễ, thiếu quyết tâm

Theo ông Phạm Viết Muôn, từ năm 2011 đến hết năm 2013, cả nước sắp xếp được 180 DN, trong đó CPH 99 DN. Như vậy trong 2 năm 2014 và 2015 phải CPH 432 DNNN mới đạt mục tiêu đề ra (theo số liệu của Bộ Tài chính từ 2011 đến tháng 10-2013 đã CPH được 184 DN trong tổng số 561 DN cần CPH). Việc CPH vừa qua chậm có nguyên nhân bối cảnh kinh tế chung, cơ chế, chỉ đạo thực hiện; việc xử lý những vấn đề tài chính phát sinh trong sắp xếp, CPH còn lúng túng, chưa triệt để làm kéo dài thời gian.

Số lượng DN thực hiện sắp xếp, CPH không thuộc diện nhà nước cần chi phối, có tỷ lệ nắm giữ cổ phần nhà nước tại các DN trên 51% cao, dẫn đến sự tham gia của các thành phần kinh tế vào DN hạn chế; một bộ phận cán bộ các cấp, ngành chưa hiểu đúng ý nghĩa quan trọng của việc sắp xếp, CPH…

“Để hoàn thành mục tiêu CPH cần thực hiện giải pháp đột phá. Theo đó, những DN có điều kiện bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO) thực hiện theo quy định hiện hành. Những DN có điều kiện IPO ngay chuyển thành CTCP với cổ đông là Nhà nước, TCT Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC), tổ chức công đoàn, người lao động, cổ đông chiến lược (nếu có) hoặc các cổ đông tự nguyện khác. Tùy điều kiện cụ thể ở mỗi DN loại này, Nhà nước có thể giữ cổ phần tuyệt đối. Giải pháp này không phải là hình thức, chạy theo số lượng, mà là thay đổi hình thức pháp lý DN, đa dạng hóa sở hữu, góp phần dân chủ hóa kinh doanh, tạo hàng hóa sẵn sàng cho thị trường…” - ông Muôn nói.

Trao đổi với ĐTTC, ông Nguyễn Đình Cung, quyền Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, cho rằng việc CPH DNNN phải có cổ đông chiến lược DN mới có sự thay đổi, còn CPH mà cổ đông là tổ chức công đoàn mới thay đổi về mặt pháp lý hình thức kinh doanh.

Điều này cũng gây ra những lo ngại về bản chất của việc thay đổi quản trị DN. Còn theo Bộ trưởng Bộ GT-VT Đinh La Thăng, CPH sẽ đạt 99% thành công khi chọn được nhà đầu tư chiến lược tham gia. Bên cạnh đó, Nhà nước không cần nắm cổ phần chi phối sẽ thuận lợi hơn cho DN trong việc kêu gọi nhà đầu tư bên ngoài, bởi hiện nay nhà đầu tư ít quan tâm DN mà Nhà nước nắm giữ 51%. “Nếu Nhà nước vẫn giữ chi phối, CPH, sắp xếp chỉ là làm nửa vời” - ông Thăng nói.

Chia sẻ kinh nghiệm CPH tại Bộ GT-VT, ông Thăng cho biết: “Lãnh đạo bộ xác định CPH là con đường tất yếu và duy nhất để đổi mới quản trị DN và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của DN. Thực tế, việc CPH không khó. Vấn đề là lãnh đạo bộ, DN quyết tâm thực hiện.

Chẳng hạn TCT Xây dựng đường thủy giải thể không được, đơn kiện năm sau cao hơn năm trước nhưng vẫn thực hiện được CPH với 3 nhà đầu tư chiến lược. Hay TCT Xây dựng Công trình giao thông 8, chúng tôi đã cách chức cả chủ tịch, tổng giám đốc không phải do năng lực kém mà do không hoàn thành mục tiêu CPH. Điều quan trọng nhất là thống nhất được tư tưởng, chủ trương và nếu lãnh đạo DN không hoàn thành được kế hoạch CPH phải để cho người khác làm”.

Được thoái vốn dưới mệnh giá

Theo Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN, đến nay, các TĐ, TCT đã tiến hành thoái vốn đầu tư ngoài ngành với số tiền hơn 4.100 tỷ đồng trong tổng số gần 21.800 tỷ đồng, đạt 19%.

Chia sẻ những khó khăn khi tiến hành thoái vốn đầu tư ngoài ngành, ông Trần Ngọc Thuận, Tổng giám đốc TĐ Công nghiệp Cao su Việt Nam, cho biết có những dự án nằm ở vùng phát triển kinh tế của đất nước nên việc thoái vốn, CPH phải có lộ trình phù hợp nhằm tránh mất mát tài sản. Bên cạnh đó, một số dự án đầu tư như thủy điện cũng cần phải hoàn thiện để thoái vốn có hiệu quả hơn.

Còn theo ông Phạm Viết Thanh, Chủ tịch TCT Hàng không Việt Nam, trong số 297 tỷ đồng đầu tư ngoài ngành, TCT đã thoái được 200 tỷ đồng nhưng số còn lại gặp khó khăn do DN lỗ liên tục 2 năm.

Ông Trần Bắc Hà, Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), đề nghị hết năm 2015, TĐ, TCT phải thoái hết vốn đầu tư ngoài ngành, nhưng không nên thoái bằng bất cứ giá nào. Chẳng hạn, BIDV đầu tư sang Lào theo nhiệm vụ được giao, hay đầu tư công ty cho thuê máy bay muốn thoái cũng phải tìm được đối tác để thoái sao cho hiệu quả.

Để tháo gỡ khó khăn cho hoạt động thoái vốn, tại dự thảo nghị quyết được Chính phủ đưa ra lấy ý kiến, các TĐ, TCT có thể được thoái vốn đầu tư dưới mệnh giá hoặc dưới giá trị sổ sách kế toán của DN sau khi đã trừ khoản dự phòng tổn thất các khoản đầu tư theo quy định và trên cơ sở thoái vốn đã được chủ sở hữu xem xét quyết định.

Bên cạnh đó, việc chuyển nhượng các khoản đầu tư tại các CTCP chưa niêm yết có giá trị theo mệnh giá từ 10 tỷ đồng trở lên, DN được thuê tổ chức tài chính trung gian bán đấu giá hoặc tự tổ chức đấu giá; trường hợp không thành công DN báo cáo chủ sở hữu xem xét quyết định.

Theo Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh, dự thảo nghị quyết của Chính phủ được xây dựng trên tinh thần phân loại lĩnh vực, dự án đã đầu tư. Nếu khoản đầu tư càng để càng mất vốn cần bán nhanh. Trường hợp không thoái được bán cho SCIC để tập trung vào ngành kinh doanh chính hiệu quả hơn.

Ngọc Quang

http://www.saigondautu.com.vn/