Là một trong những ngành có nhiều chính sách ưu tiên phát triển, song đến nay, công nghiệp hỗ trợ (CNHT) vẫn chưa đạt được thành công như mong đợi và vẫn gần như… dậm chân tại chỗ. Theo ông Dương Đình Giám, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược chính sách công nghiệp (Bộ Công Thương), phát triển CNHT cần có doanh nghiệp (DN) lớn, trụ cột là các DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), song Việt Nam lại mới chỉ dựa vào nội lực của chính mình.

Chọn lọc có trọng điểm

"Do chỉ dựa vào nội lực của mình mà thiếu chính sách gắn kết, kết nối với DN FDI, nên rất khó phát triển. Bên cạnh đó, chính sách phát triển quá lớn, quá dàn trải, từ chế tạo linh kiện, điện tử, nhựa, cao su đến dệt may, da giày…, nhưng nguồn lực đầu tư và hỗ trợ thực sự trong từng lĩnh vực lại không có, nên chưa thực sự tạo bước chuyển biến mạnh mẽ và đạt được hiệu quả như mong đợi. Đơn cử như lĩnh vực cơ khí trọng điểm, một trong những ngành quan trọng của CNHT, dù có chính sách hỗ trợ và có giai đoạn thành công như cơ khí thuỷ công…, nhưng bước đi sau này vẫn chưa có định hướng rõ ràng là tập trung vào gì, nông nghiệp, ôtô, đóng tàu hay vận tải, nên với địa bàn rộng mà nguồn lực hạn chế đã làm giảm hiệu quả hoạt động của lĩnh vực này", ông Giám phân tích.

Mặc dù đã đạt được tốc độ tăng trưởng cao trong thời gian dài với trên 15%, chiếm tỷ trọng 40% và tạo ra nhiều sản phẩm hàng hóa, dịch vụ có sức cạnh tranh, đóng góp đến 80% kim ngạch xuất khẩu (XK), song đến nay, giá trị gia tăng của công nghiệp vẫn chỉ ở mức thấp và đang có xu hướng giảm.

Giai đoạn 2000 - 2010, hiệu quả đầu tư của ngành khá thấp khi hệ số ICOR chỉ đạt 3,65, trình độ công nghệ thấp kém, các vùng kinh tế trọng điểm cũng chưa phát huy hết tác dụng phát triển ngành. Trong khi đó, sự phân bố không gian công nghiệp thiếu tính hợp lý, sự hợp tác liên kết ngành còn yếu, sản xuất phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên phụ liệu, nên đã khiến cho hiệu quả hoạt động của các ngành công nghiệp chưa mang lại những đột phá lớn.

Bởi vậy, trong dự thảo Chiến lược phát triển ngành công nghiệp giai đoạn 2020 - 2030, các chuyên gia cho rằng với việc đầu tư dàn trải và thiếu hiệu quả, cần chuyển đổi, điều chỉnh mô hình tăng trưởng, trong đó lựa chọn phát triển những ngành công nghiệp ưu tiên, gắn với phân bố lại không gian công nghiệp trong toàn quốc để đảm lợi thế từng vùng công nghiệp.

Theo đó, bên cạnh chính sách chung, như: cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh, thương mại và hội nhập, nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, phát triển vùng kinh tế trọng điểm, cơ chế quản lý nhà nước về công nghiệp…, cần có chính sách đặc thù. Chính sách này sẽ tập trung phát triển 3 ngành công nghiệp ưu tiên, gồm: chế biến, chế tạo như máy móc, thiết bị nông nghiệp, đóng tàu, ôtô và phụ tùng cơ khí, thép chế tạo, hóa dầu, nhựa, cao su, hóa dược, chế biến nông lâm thuỷ sản, nguyên phụ liệu dệt may và da giày; điện tử và viễn thông, như: thiết bị thông tin viễn thông, linh kiện điện tử; năng lượng mới và năng lượng tái tạo.

Gắn với đầu tư nước ngoài

Cùng với đó, sẽ phân bố lại không gian công nghiệp nhằm phù hợp với tiềm năng và khai thác tối đa lợi thế từng vùng, làm động lực thúc đẩy phát triển kinh tế. Trong đó, cùng với các vùng công nghiệp lõi, gồm một số địa phương thuộc vùng kinh tế trọng điểm và kinh tế ven biển, sẽ hình thành các vùng công nghiệp đệm nhằm chuyển dịch công nghiệp, tập trung phát triển CNHT cho các ngành công nghiệp ưu tiên và một số ngành sử dụng nhiều lao động. Với các địa phương xa vùng công nghiệp lõi, sẽ tập trung phát triển các ngành có thế mạnh về nguyên liệu, như: khoáng sản, nông lâm, thuỷ sản, thuỷ điện, tiểu thủ công nghiệp…

Ông Lê Dương Quang, Thứ trưởng Bộ Công Thương, cho rằng việc xác định những ưu tiên trọng tâm để phát triển các ngành công nghiệp là định hướng cần thiết trong giai đoạn tới. Cũng bởi, với nguồn lực hạn chế, nếu đầu tư dàn trải và thiếu trọng điểm sẽ khiến cho hiệu quả phát triển bị hạn chế và mục tiêu chuyển đổi mô hình tăng trưởng sẽ khó thực hiện.

Dẫn chứng từ những thất bại của ngành công nghiệp ôtô, ông Quang cho biết sẽ không tham vọng để trở thành nước sản xuất ôtô, nên sẽ không chú trọng dòng xe con và chỉ tập trung đáp ứng nhu cầu trong nước về xe tải cỡ trung và nhỏ; xe khách và xe chở chuyên dụng. Theo đó, cũng chỉ tập trung hỗ trợ phát triển các lĩnh vực sản xuất linh kiện, phụ tùng có thế mạnh phục vụ yêu cầu phát triển của các dòng xe này.

Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, các chính sách trên cần gắn với chính sách thu hút FDI vào các ngành công nghiệp ưu tiên. Ông Hồ Quang Trung, Vụ trưởng Vụ hợp tác quốc tế (Bộ Công Thương), cho rằng cần chủ động xây dựng các chính sách thu hút đầu tư, gắn thế mạnh của từng nước với nhu cầu đầu tư và phát triển của các ngành công nghiệp ưu tiên ở Việt Nam.

Đơn cử, theo ông Nguyễn Cảnh Cường, Tham tán thương mại Việt Nam tại Pháp, cho biết một số DN thuộc các ngành công nghiệp sản xuất nguyên, vật liệu cho máy bay, ôtô nước này… muốn tìm kiếm cơ sở sản xuất tại Việt Nam. Hoặc tại EU và Bỉ, một số chính sách ưu đãi, thu hút đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp chế biến thực phẩm cũng đang là cơ hội cho DN công nghiệp Việt Nam mở rộng đầu tư ra nước ngoài.

----------------------------

Hoàn thiện cơ chế, xây dựng chính sách cho từng ngành

Ông Lê Dương Quang, Thứ trưởng Bộ Công Thương
------------------------------------
Công nghiệp trong nước vẫn còn có nhiều khó khăn, tăng trưởng XK (chủ yếu là các sản phẩm công nghiệp) đạt được kết quả tích cực cũng chủ yếu nhờ vào DN FDI. Tuy nhiên, cũng không thể nói là không phát triển, như một số ngành năng lượng đã đáp ứng yêu cầu trong nước, ngành công nghiệp nặng như luyện thép, xi măng, hóa chất, hóa dầu đã phát triển tốt và cơ bản đáp ứng được nhu cầu.

Với một số ngành công nghiệp mũi nhọn, dù đã có chủ trương phát triển nhưng cơ chế chính sách, hệ thống pháp luật chưa hoàn toàn hoàn chỉnh, đồng bộ. Đó là điểm yếu mà chúng tôi đã nhận thấy và trong thời gian tới sẽ trình Chính phủ trong Chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam, tức là phải có sự tập trung chỉ đạo ưu tiên, đặc biệt là xây dựng cơ chế chính sách, môi trường đầu tư kinh doanh cho các ngành công nghiệp mũi nhọn. Chỉ làm như vậy mới đạt mục tiêu năm 2020 cơ bản trở thành nước công nghiệp, thời gian không còn nhiều nhưng nếu có sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự vào cuộc của các Bộ ngành và sự ủng hộ của mọi DN thì sẽ đạt được mục tiêu.

Tìm trọng tâm cho từng giai đoạn

Ông Dương Đình Giám, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược chính sách công nghiệp
------------------------------------
Việc đổi mới mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu là cần thiết, bởi công nghiệp là ngành trụ cột phát triển đất nước. Sẽ không đầu tư dàn trải mà phải tìm trọng tâm cho từng giai đoạn.

Việc cần điều chỉnh phân bố không gian công nghiệp hợp lý cũng rất cần thiết. Cùng với đó, việc đẩy mạnh thu hút đầu tư nước ngoài cũng cần được chú trọng hơn bởi số dự án thu hút đầu tư, vốn đăng ký hiện nay là tích cực, nhưng giá trị sâu bên trong thu được thì còn hạn chế, đặc biệt là việc chuyển giao công nghệ cho Việt Nam. Cuối cùng là phải nâng cao chất lượng quy hoạch và phát huy sức mạnh tổng hợp của nền kinh tế.

Có cơ chế thông tin đầu tư cụ thể

Ông Phạm Quang Niệm, Tham tán thương mại tại Nga
------------------------------------
Việc thu hút đầu tư giữa Nga và Việt Nam đã có thuận lợi hơn do có tổ điều phối, nhưng chúng tôi cần thông tin vi mô, quản lý nhà nước về đầu tư. Giữa hai nước hiện nay, Nga đứng thứ 18 đầu tư vào Việt Nam và Việt Nam đầu tư sang Nga cũng đứng thứ 4. Đây là cơ hội rất lớn cho phát triển công nghiệp của Việt Nam nhưng so với tiềm năng cụ thể vẫn chưa được nhiều. Đề nghị các đơn vị hợp tác quốc tế liên quan là đầu mối cung cấp thông tin cho chúng tôi về các dự án, với các bức tranh khái quát để chúng tôi biết và cung cấp thông tin đầu tư.

Cẩm An

Thời báo kinh doanh

http://stox.vn/